Ο καθένας μπορεί να γλιστρήσει, να σκοντάψει και να πέσει, αλλά οι πτώσεις είναι συχνότερες και πιο σημαντικές όταν μεγαλώνουμε, επειδή τότε είναι πιο πιθανό να τραυματιστούμε. Οι άνθρωποι συχνά θεωρούν τις πτώσεις ως «σημάδι ότι γερνάνε» ή ότι «απλώς δεν πρόσεχαν» αλλά συχνά είναι ένα προειδοποιητικό σημάδι ότι κάτι δεν πάει καλά, επομένως είναι σημαντικό να συζητάτε κάθε πέσιμο με τον γιατρό σας.

Οι πτώσεις είναι συχνά η αιτία για την οποία οι ηλικιωμένοι εισάγονται σε νοσοκομείο ή μετακομίζουν σε γηροκομείο ή ξενώνα. Αποτελούν ένα σημαντικό πρόβλημα λόγω της συχνότητάς τους αλλά και των επιπτώσεων στην υγεία τους. Σύμφωνα με το Κέντρο Έρευνας και Πρόληψης των Ατυχημάτων του Πανεπιστημίου Αθηνών, τη χρονική περίοδο 1996-2003 καταγράφηκαν περίπου 30.694 πτώσεις σε ηλικιωμένα άτομα, κυρίως γυναίκες (72%), στο σπίτι, ενώ οδήγησαν τουλάχιστον στις μισές περιπτώσεις σε κάκωση ή κάταγμα. Το ποσοστό που νοσηλεύτηκε κυμαινόταν από 16% για ηλικίες 65-74 ετών (9 ημέρες νοσηλείας) και έως 44% για ηλικίες άνω των 85 ετών (έως και 14 ημέρες), ενώ καταγράφηκαν 90 θάνατοι.

Όπως προαναφέρθηκε, το αποτέλεσμα μιας πτώσης ίσως να είναι ένα κάταγμα που μπορεί να οδηγήσει σε περιορισμό της αυτονομίας, σε αναπηρία ή ακόμη και σε απώλεια ζωής. Η πιθανότητα πτώσης αυξάνεται εν μέρει λόγω των φυσικών αλλαγών που συμβαίνουν στο σώμα μας καθώς μεγαλώνουμε και έχουμε να αντιμετωπίσουμε διάφορες παθολογικές καταστάσεις, που είναι αναμενόμενες. Υπάρχουν ενδογενείς και εξωγενείς παράγοντες που οδηγούν σε πτώσεις. Ενδεικτικοί ενδογενείς παράγοντες κινδύνου : μειωμένη μυϊκή μάζα (Σαρκοπενία), μειωμένη οστική πυκνότητα ( Οστεοπενία-Οστεοπόρωση), γνωσιακές διαταραχές, κατάθλιψη, σακχαρώδης διαβήτης, πολυφαρμακία (η λήψη π.χ. αντιυπερτασικών και απλών ηρεμιστικών) αλλά και η καθιστική συμπεριφορά λόγω του σύγχρονου τρόπου ζωής. Στους εξωγενείς παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνονται η δραστηριότητα του ηλικιωμένου, η διαμόρφωση του περιβάλλοντος που εκείνος ζει και κινείται και τα μέσα ατομικής προστασίας που χρησιμοποιεί (ενδύματα, υποδήματα, βακτηρία, κ.λ.π.), καθώς και άλλοι φυσικοί, τεχνητοί και κοινωνικοί παράγοντες.  Όλα αυτά μειώνουν την λειτουργική ικανότητα και επηρεάζουν τις δραστηριότητες της καθημερινής διαβίωσης.

Η πρόληψη των πτώσεων είναι σήμερα εφικτή μέσα από παρεμβάσεις που εστιάζουν στο άτομο και στο περιβάλλον. Οι παρεμβάσεις στο άτομο περιλαμβάνουν τη διόρθωση των ενδογενών παραγόντων όπου αυτό είναι εφικτό. Οι παρεμβάσεις στο περιβάλλον, περιλαμβάνουν τη διόρθωση/αποκατάσταση των επικίνδυνων σημείων ή στοιχείων για πρόκληση ατυχήματος στο σπίτι και στους χώρους που κινείται το ηλικιωμένο άτομο.

Το σώμα μας είναι φτιαγμένο για να κινείται. Η σωματική δραστηριότητα και η καθοδηγούμενη θεραπευτική άσκηση βοηθά να διατηρούμε την υγεία μας και μειώνει τον κίνδυνο πτώσεων.

Μπορεί επίσης να βελτιώσει:

• Την ισορροπία
• Τη δύναμη και ευκαμψία των μυών
• Την ποιότητα των οστών
• Τα επίπεδα ενέργειας
• Την ποιότητα του ύπνου
• Την αρτηριακή πίεση, τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα και το σωματικό βάρος
• Την ποιότητα της ζωής μας.

Το 2010 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) διασαφήνισε την διαφορά μεταξύ σωματικής δραστηριότητας και άσκησης:

•        Σωματική δραστηριότητα είναι κάθε σωματική κίνηση, που συνδέεται µε μυϊκή συστολή, η οποία αυξάνει τις ενεργειακές δαπάνες πάνω από τα επίπεδα ανάπαυσης.

•        ?σκηση είναι μια κατηγορία εντός της σωματικής δραστηριότητας, ποσοτικοποιημένη σε όγκο, ένταση και συχνότητα με την οποία κινήσεις δομημένες και με επαναλαμβανόμενο τρόπο, βελτιώνουν ή διατηρούν ένα ή περισσότερα από τα συστατικά της ευεξίας.

Από το 2011 η Παγκόσμια Συνομοσπονδία Φυσικοθεραπείας στην δήλωση πολιτικής (Policy Statement: Physical therapists as exercise experts across the life Span) αναγνωρίζει τους φυσικοθεραπευτές ως ειδικούς στην κίνηση και την άσκηση, με εμπεριστατωμένη γνώση των προδιαθεσικών παραγόντων, της παθολογίας και των πιθανών επιπτώσεων σε όλα τα ανθρώπινα συστήματα και τους θεωρεί ως ιδανικούς επαγγελματίες για την επιλογή, προώθηση, καθοδήγηση, συνταγογράφηση και διαχείριση της άσκησης.

Το πρόγραμμα ασκήσεων για έναν ηλικιωμένο που έχει υποστεί ή κινδυνεύει να για πτώση πρέπει να περιλαμβάνει ασκήσεις για την αερόβια ικανότητα, ενδυνάμωση, ευλυγισία, ισορροπία καθώς και Tai Chi.

Τα οφέλη μπορεί να είναι πολλαπλά:

Αερόβια άσκηση: Αύξηση Καρδιαγγειακής Ικανότητας και Αντοχής (π.χ. περπάτημα μέσης έντασης).

?σκηση ενδυνάμωσης: Αυξάνει την μυϊκή δύναμη και μάζα, όπως και την οστική αντοχή. Προλαμβάνει την Σαρκοπενία και την Οστεοπόρωση. (π.χ. ?σκηση με βαράκια-λάστιχα )

?σκηση ισορροπίας: Βελτιώνει την Ισορροπία, την Ιδιοδεκτικότητα και την Δύναμη κυρίως των κάτω άκρων. Μειώνει τον κίνδυνο πτώσεων (Πρόγραμμα ασκήσεων πρόληψης των πτώσεων-Otago)

?σκηση ευλυγισίας (Διατάσεις): Μειώνει τον κίνδυνο πτώσεων και η τακτική επανάληψη τους είναι μια κύρια επιλογή σε ένα πρόγραμμα βελτίωσης φυσικής κατάστασης. (π.χ. Διατάσεις αστραγάλων-γονάτων)

Τα στοιχεία για την ευεργετική επίδραση του Tai Chi στην πρόληψη των πτώσεων είναι θετικά και μπορούν να συμπεριληφθούν βάσει των ατομικών προτιμήσεων για την αύξηση της ευελιξίας, μυϊκής δύναμης και ισορροπίας.

Οι Κλινικές Οδηγίες-Συστάσεις για τους Ηλικιωμένους σχετικά με την ?σκηση είναι οι ίδιες με τους ενήλικες.

1.       Τουλάχιστον 150 λεπτά/εβδομάδα μέτριας έως έντονης αερόβιας δραστηριότητας (50-70% της μέγιστης καρδιακής συχνότητας), μοιρασμένα τουλάχιστον σε 3 μέρες/εβδομάδα με διακοπή ενδιάμεσα όχι περισσότερες από 2 συνεχόμενες μέρες.

2.       Ασκήσεις μυϊκής ενδυνάμωσης όλων των μεγάλων μυϊκών ομάδων, 2 ή περισσότερες ημέρες/εβδομάδα.

3.       Οι ηλικιωμένοι με αυξημένο κίνδυνο πτώσεων πρέπει να ακολουθούν πρόγραμμα ασκήσεων ενδυνάμωσης και ισορροπίας.

4.       Όλα τα άτομα θα πρέπει να ενθαρρυνθούν να μειώσουν την χρονική διάρκεια που δαπανούν καθιστοί κάνοντας διάλειμμα, με το να σηκώνονται όρθιοι ή να περπατούν λίγο μέσα στο χώρο που βρίσκονται για 2-3 λεπτά κάθε μισή ώρα.

Ο Φυσικοθεραπευτής, αφού λάβει τις απαραίτητες ιατρικές πληροφορίες, θα αξιολογήσει τον ασθενή και θα συνταγογραφήσει το πρόγραμμα εξειδικευμένης θεραπευτικής άσκησης είτε καθοδηγουμένης είτε επιβλεπόμενης. Το πρόγραμμα πρέπει να προσαρμοστεί για κάθε ηλικιωμένο με βάση την συννοσηρότητα, τις αντενδείξεις, τις λειτουργικές ικανότητες, τις προτιμήσεις και τους προσωπικούς ρεαλιστικούς στόχους. Έτσι μόνον θα είναι αποτελεσματικό και ευχάριστο.

Χρήσιμες συμβουλές.

• Έλεγχος από γιατρό ή φαρμακοποιό σας  της φαρμακευτική σας αγωγής κάθε 6 μήνες
• Έλεγχος όρασης και ακοής ετησίως
• Διατηρείτε στο σπίτι έντονο φωτισμό και εγκαταστήστε χειρολαβές στις σκάλες, όπου χρειάζεται.
• Αυξήστε τα επίπεδα Βιταμίνης D, ώστε να βελτιωθεί η υγεία των οστών σας (τρώγοντας λιπαρά ψάρια, αυγά, μένοντας σε εξωτερικό περιβάλλον ή λαμβάνοντας συμπληρώματα).
• Φορέστε υποστηρικτικά παπούτσια εντός και εκτός σπιτιού.
• Εάν αισθάνεστε ζαλάδα όταν σηκώνεστε για πρώτη φορά, δοκιμάστε να πιέζετε κάποιους από τους μύες των ποδιών πριν σηκωθείτε
• Σκεφτείτε τι κάνετε ήδη, και πώς θα κάνετε περισσότερα από όσα σας ευχαριστούν

Πώς μπορεί να με βοηθήσει η οικογένεια μου;

• Έλεγχος ύπαρξης προγραμμάτων καθοδηγούμενης θεραπευτικής άσκησης ενδυνάμωσης και ισορροπίας στην περιοχή σας
• Έλεγχος ύπαρξης κινδύνων μέσα στο σπίτι (χαλιά, χαλαρά καλώδια)
• Δραστηριοποιηθείτε μαζί, βιντεοπαιχνίδια με άσκηση, κηπουρική, ψώνια
• Σχεδιάστε οικογενειακές δραστηριότητες/δραστήριες διακοπές μαζί
• Να σας ενθαρρύνουν να είστε όσο το δυνατόν περισσότερο δραστήριοι
• Να σας βοηθούν να βρίσκετε πληροφορίες στο διαδίκτυο

Μείνε Δυνατός.

Μείνε Σταθερός.

Η συμμετοχή σε δραστηριότητες ενδυνάμωσης και ισορροπίας συμβάλλει στην μείωση του κινδύνου πτώσης.